Bãi cọc Yên Giang
Ngày nay du khách vẫn có thể tận mắt thấy dấu tích bãi cọc Quảng Yên gắn liền với trận đại thắng trên trên sông Bạch Đằng (Quảng Ninh), một biểu tượng cho truyền thống người Việt đánh giặc ngoại xâm từ phương Bắc.
Nằm trên đường trục đường giao thông từ Hà Nội về thành phố Hạ Long, bãi cọc Bạch Đằng ở thị xã Quảng Yên thuộc khu di tích lịch sử chiến thắng Bạch Đằng là điểm dừng chân không thể bỏ qua. Từ ngã tư thị xã Quảng Yên đi về hướng Phà Rừng khoảng 2 km, rẽ trái khoảng 500 m, du khách sẽ đến với bãi cọc Yên Giang, một phần của trận địa cọc Bạch Đằng năm xưa.
Di tích bãi cọc Yên Giang nằm ở cửa sông Chanh có hình chữ nhật dài khoảng 120 m, chiều rộng khoảng 20 m. Sau lần khai quật đầu tiên vào năm 1958 và nhiều lần sau đó vào các năm 1969, 1976, 1984, 1988… cho thấy cọc ở đây chủ yếu là gỗ lim, táu dài 2,6 – 2,8 m, đường kính 20 – 30 cm. Phần cọc được đẽo nhọn dài 0,5 – 1m để cắm thẳng xuống sông với khoảng cách trung bình 1 m.
Tuy ngày nay đa phần các đầu cọc đã bị mục gẫy, du khách vẫn có thể hiểu thêm về lịch sử của bãi cọc cũng như nghệ thuật quân sự tài tình của Trần Hưng Đạo qua tấm bia đá dựng ngay gần đó. Trên bia ghi rõ: “Dựa vào địa thế sông Bạch Đằng (thế kỷ thứ XIII), lòng sông có nhiều bãi bồi và dải đá ngầm, Trần Hưng Đạo đã cho đóng những bãi cọc ở vị trí hợp lý tạo thành một trận địa cọc chặn đánh đường rút chạy của giặc Nguyên Mông”.
Bãi cọc Vạn Muối
Cách bãi cọc Yên Giang vài km là bãi cọc đồng Vạn Muối, nằm ở cửa sông Rút, thuộc phường Nam Hòa được nhân dân Quảng Yên phát hiện trong quá trình canh tác, đào ao. Sau lần khảo sát và khai quật năm 2005, cho thấy những cọc gỗ cắm đứng và cắm xiên trong khu vực đồng Vạn Muối thuộc nhiều loại gỗ được sử dụng cả thân và cành. Đường kính mỗi cọc từ 7 – 10 cm, phần được vạt nhọn chỉ khoảng 25 – 30 cm. Tuy nhiên, mật độ cọc ở đây được cắm rất dày, phổ biến cách nhau từ 40 – 60 cm, một số cọc chỉ cách nhau từ 10 – 30cm.
Theo các nhà nghiên cứu, đây là nửa phía Nam của trận địa cọc Bạch Đằng, còn nửa phía Bắc là bãi cọc Yên Giang. Do giữa hai bãi cọc có một dải cồn đá cao, khi nước triều xuống thuyền không qua được buộc phải đi vào sát bờ. Vì vậy, Trần Hưng Đạo đã chọn vị trí cắm cọc ở hai bên cồn đá tạo thành một phòng tuyến hình chữ V bịt chặt lấy họng sông Bạch Đằng để chặn đường rút lui của quân địch tạo nên chiến thắng vẻ vang của trận chiến trên sông Bạch Đằng năm 1288.
Bãi cọc đồng Má Ngựa
Cũng trong địa phận phường Nam Hòa, thị xã Quảng Yên, bãi cọc đồng Má Ngựa đã được phát hiện và tiến hành khảo sát, khai quật vào năm 2010. Đây là bãi cọc thứ ba thuộc bãi cọc Bạch Đằng nằm ở cửa sông Kênh, cách bãi cọc đồng Vạn Muối khoảng 1 km về hướng Nam. Bãi cọc có chiều dài 70 m, rộng 30 m, cắm cọc thuộc nhiều loại gỗ có đường kính từ 6 – 22 cm dày đặc thành dải như một lớp tường thành.
Ba bãi bãi cọc Yên Giang, Đồng Vạn Muối và Đồng Má Ngựa đã làm thành những bãi chông ngầm lớn, phức tạp, kín đáo dưới mặt nước khóa chặt đường tháo lui ra biển, giúp tiêu diệt và bắt sống 600 chiến thuyền với 4 vạn binh tướng quân Nguyên – Mông trong lần thứ ba chúng xâm lược nước ta năm 1288.
Kỳ bí rừng lim cổ – nguồn gỗ cho các bãi cọc Quảng Yên
Sông Bạch Ðằng sâu, rộng và có lưu lượng dòng chảy rất lớn, nên cọc gỗ được sử dụng phải to, dài và nặng. Các cọc Bạch Ðằng được phát hiện chủ yếu là cọc lim có độ dài trung bình 2m – 2,8m có cọc dài tới 3,2m, đường kính từ 20 – 25cm. Lim thuộc loại gỗ rắn chắc nhưng không chịu được nước nếu ngâm lâu. Như vậy, khi các cọc gỗ được cắm xuống sông Bạch Ðằng, các thân cọc phải rất lớn. Do đó, chúng ta có thể hình dung về diện tích, thời gian phát triển của những cánh rừng lim, độ lớn của những cây lim khi đó.
Hai cây lim cổ thụ dưới chân núi Tiên Sơn, phố Đoàn Kết, thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh gắn liền với hai giếng thơi: Giếng Rừng. Hai giếng này có từ lâu đời nằm gần hai cây lim. Đây là dấu vết của những cánh rừng cổ trên mảnh đất Yên Hưng nơi có nhiều địa danh mang dấu ấn của những cánh rừng cổ ngày xưa như: Giếng Rừng, chợ Rừng, bến Rừng, sông Rừng.
Theo nhiều cụ cao niên trong vùng, hai “cụ” lim trên 700 tuổi là di tích cón sót lại của những cánh rừng lim bạt ngàn ngày xưa, kéo dài từ Chí Linh qua Đông Triều đến Quảng Yên, trong đó có 54 “cụ” lim ở Đền Cao – Hải Dương. Những bãi cọc lim Bạch Đằng gắn với những chiến công vang dội thời Tiền Lê và Lý – Trần được khai thác từ những cánh rừng này. Di tích bãi cọc lim Bạch Đằng chỉ cách 2 “cụ” lim giếng Rừng khoảng 2km.
Đến nay, 2 cây lim vẫn tồn tại kề bên sông Bạch Đằng lịch sử, là chứng tích cho chiến thắng oanh liệt của nhân dân ta. Hiện hai cây lim nằm giữa trung tâm thị xã Quảng Yên.
Tìm hiểu thêm về cây lim:
https://vi.wikipedia.org/wiki/Lim_xanh
Xem thêm 4 đặc sản Quảng Yên khiến bạn khó quên: